X

"(ضروری)" indicates required fields

باقر خان تنگستانی

911
  • bale
  • eita
  • gap
  • soroush
  • telegram
  • whatsapp
نام باقرخان
نام خانوادگی تنگستانی
نام پدر احمد شاه
تاریخ تولد ۱۲۰۷ق
محل تولد بوشهر - تنگستان
تاریخ شهادت ۱۲۸۶ق رحلت
محل شهادت تنگستان رحلت
مسئولیت رهبر مبارزه با انگلیس جنگ اول و دوم
نوع عضویت
شغل والی تنگستان
تحصیلات
مدفن وادی السلام نجف ایوان شهدای تنگستان
  • زندگینامه
  • باقرخان ، رهبر تنگستانیها در مبارزه با اشغالگران انگلیسی ، در دوره محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار. احتمالاً در فاصله سالهای ۱۲۰۳ تا ۱۲۰۷ در روستای لِیلَک / لیلگ ، از توابع تنگستان ، به دنیا آمده است . خاندان وی بسیار متنفذ بودند. جد بزرگ خاندان تنگستانی ، حسن مشکور، همراه قبیله اش از نجد (در جنوب عربستان ) به تنگستان ایران مهاجرت کرده و از ارکان مهم سیاسی و اقتصادی آنجا شده بود (فراشبندی ، ص ۵ـ۶؛ یاحسینی ، ص ۲۵).

    بزرگان این خاندان قلعه مستحکمی با باروهای بلند و خندق عمیق در لیلک احداث کردند و آن را مقر اصلی خاندان قرار دادند. پس از مدتی لیلک مرکز اصلی تنگستان گشت ( سفرنامه بنادر و جزایر خلیج فارس ، ص ۷۴). در پی تلاش رئیس احمدشاه تنگستانی ، پدر باقرخان ، در به قدرت رساندن کریم خان زند، قدرت و محدوده حکمرانی خاندان تنگستانی افزایش یافت . پادشاهان زند و قاجار و حکمرانان محلی منطقه از آنان حمایت می کردند و غالباً در مأموریتهای دشوار نظامی برای سرکوب دشمنان داخلی یا خارجی از قدرت آنان بهره می بردند (فراشبندی ، ص ۸؛ یاحسینی ، ص ۲۴).

    از کودکی باقرخان تنگستانی اطلاع چندانی در دست نیست . وی پدرش را در ۱۲۴۶ از دست داد و اندکی پس از آن با فرمانِ رضاقلی میرزا، نایب الایاله ، با سمت حکمرانی تنگستان جانشین پدر شد (یاحسینی ، ص ۲۴ـ ۲۵)، وی ارتش کوچکی مرکّب از صدها تفنگچی تنگستانی تشکیل داد. در ۱۲۵۰، محمدشاه قاجار، به سبب رضایت از کارآمدی باقرخان در تنگستان ، طی فرمانی جبّه ترمه و خلعت شاهی به وی اعطا کرد ( رجوع کنید به فراشبندی ، ص ۲۳).

    در ۱۲۵۴، انگلیس برای در تنگنا قرار دادن دولت محمدشاه قاجار جهت رفع محاصره هرات ، بوشهر و جزیره خارک را اشغال کرد (کرزن ، ج ۲، ص ۴۸۷؛ راعی گلّوجه ، ص ۳۱۷). این امر منجر به پیدایی جنب وجوشی در بوشهر شد و باقرخان با همراهی شیخ حسن آل عصفور (مجتهد بوشهر) و مردم آنجا انگلیسیها را از بوشهر اخراج کردند؛ در نتیجه ، انگلستان مرکز نمایندگی خود را به خارک انتقال داد (کرزن ، همانجا؛ فسایی ، ج ۱، ص ۷۷۶؛ خورموجی ، ص ۲۷؛ نیز رجوع کنید به هرات ، جنگ * ).

    باقرخان برای جلوگیری از تبلیغات مخرب انگلیسیها برای وحشی جلوه دادن عشایر تنگستانی ، شخصاً به هنل ، نماینده سیاسی انگلیس مقیم خلیج فارس ، اطمینان داد که در مدت تعطیلی کنسولگری از اماکن متعلق به انگلیسیها حفاظت کند (یاحسینی ، ص ۲۸ـ ۲۹). دولت ایران به پاس خدمات باقرخان در دفاع از مرزهای جنوبی ایران ، درجه سرهنگی به او اعطا کرد ( رجوع کنید به فراشبندی ، ص ۲۴).

    در ۱۲۶۵، باقرخان در پی اختلاف شیخ نصرخان (حاکم بوشهر) با نایب حکومت جدید بوشهر (حاجی میرزامهدی خان ) از حاجی میرزا مهدی خان حمایت کرد. با حمایت دولت انگلستان از شیخ نصرخان ، در بوشهر به مدت یک ماه جنگ در گرفت . سرانجام ، بر اثر فشار عوامل انگلیسی بر دولت ایران ، مجدداً حکمرانی شیخ نصرخان تنفیذ شد (خورموجی ، ص ۸۰ ـ ۸۱؛ فسائی ، ج ۱، ص ۷۹۱ـ۷۹۲).

    در ۱۲۷۰، خوارج مَسقَط و عُمان ، با حمایت حاکمان آنجا بندرعباس را تصرف و در آنجا قتل عام کردند. شاهزاده طهماسب میرزا مؤیدالدوله ، والی فارس ، به دستور ناصرالدین شاه و با کمک برخی خانهای محلی ، از جمله باقرخان تنگستانی ، آنان را از شهر بیرون راند. باقرخان تا مدتی بعد نیز مسئولیت حفاظت از بندرعباس را بر عهده داشت ( رجوع کنید به خورموجی ، ص ۱۳۰ـ۱۳۶؛ فسائی ، ج ۱، ص ۸۰۰ ـ ۸۰۸؛ هدایت ، ج ۱۰، ص ۵۷۴ ـ۵۷۷).

    در ۱۲۷۳، مجدداً بین ایران و انگلستان بر سر هرات اختلاف افتاد. انگلیسیها برای فشار آوردن به حکومت ناصرالدین شاه و واداشتن سپاهیان ایران به خروج از هرات ، با حمله گسترده دریایی ، از بوشهر تا خوزستان را تصرف کردند. دولت ایران دست از محاصره هرات بر داشت و به معاهده صلح پاریس تن داد ( رجوع کنید به هانت ، ص ۶۱ـ۷۵، ۹۵؛ نیز رجوع کنید به پاریس ، معاهده * ). در مدت اشغال بوشهر، باقرخان با انگلیسیها جنگید. انگلیسیها پس از پیاده شدن در سواحل هلیله / حلیله (از توابع بوشهر) به سوی قلعه رِیشَهر، در شش کیلومتری جنوب غربی بوشهر، حرکت کردند.

    باقرخان با چهارصد تفنگچی و دو عراده توپ بسرعت روانه بوشهر شد. وی در مسیر حرکت به بوشهر پیامی برای پسرش ، احمدخان تنگستانی که در آن هنگام کدخدای اَهرَم بود، فرستاد و او را به بوشهر فرا خواند. باقرخان و احمدخان و تفنگچیان با شتاب خود را به نزدیکی بوشهر رساندند و در قلعه ریشهر موضع گرفتند. جنگ در ۱۱ ربیع الا´خر ۱۲۷۳ در قلعه ریشهر آغاز شد. به سبب مقاومت تنگستانیها، کشتیهای انگلیسی در سواحل هلیله ، با توپهای دورزن ، قلعه را بمباران کردند (خورموجی ، ص ۲۰۰ـ۲۰۱). سپاه پیاده انگلستان نیز پس از زدوخوردی مختصر، قلعه را تصرف کرد.

    در این جنگ احمدخان تنگستانی ، فرزند باقرخان ، کشته شد (همانجا) و حسن خان ، فرزند دیگر وی ، بشدت زخمی گردید (یاحسینی ، ص ۳۸). فیلیکس جونز ، کنسول انگلیس در بوشهر، اندکی پس از پایان جنگ ، با ارسال یادداشتی ، از باقرخان خواست در قبال دریافت ماهانه ای هنگفت ، برای انگلستان جاسوسی کند اما وی این پیشنهاد را رد کرد (کلی ، ص ۴۸۰).

    در ۱۲۷۵، حسام السلطنه (حکمران فارس و بنادر جنوبی ) باقرخان را به بهانه پرداخت نکردن بموقع مالیات زندانی کرد. وی روستای اهرم را، که ملک اجدادی باقرخان بود، از او گرفت و ضابطی آنجا را به طایفه پولادی (از طوایف دشتی ) سپرد و مقرری او و مواجب سالانه ای را که به خانواده پسر شهیدش تعلق می گرفت ، قطع کرد. پس از زندانی شدن باقرخان در بوشهر، فرزندش حسن خان با ارسال نامه هایی به حکمران فارس و دربار ناصرالدین شاه خواستار آزادی او شد. احتمالاً همین نامه ها و فشار دربار شاه بر حسام السلطنه موجب آزادی باقرخان گردید(خورموجی ، ص ۲۴۶؛ فراشبندی ، ص ۳۱؛ یاحسینی ، ص ۴۱).

    وضع مالی باقرخان پس از آزادی از زندان بد شد، به طوری که حتی از عهده پرداخت مالیاتهای معوقه بر نیامد. حکمران فارس و بنادر، در عوض مالیات ، بخشی از املاک و دارایی او را ضبط کرد (فراشبندی ، ص ۵۶).

    تاریخ درگذشت باقرخان مشخص نیست . در ۱۲۸۱ نامه ای از دربار ناصرالدین شاه به او نوشته شده بود که نشان می دهد وی تا این تاریخ زنده بوده است . در رمضان ۱۲۸۶، در نامه حکمران فارس به ضابط و حکمران برازجان ، به مرگ باقرخان اشاره شده است (فراشبندی ، ص ۲۸، ۶۷). جسد وی به نجف اشرف منتقل شد و در ایوان شهدای جنگ تنگستان ، در جوار قبر فرزندش احمدخان ، به خاک سپرده شد (نوری زاده بوشهری ، ص ۲۱).

    منابع :

    (۱) محمدجعفربن محمدعلی خورموجی ، حقایق الاخبار ناصری ، چاپ حسین خدیوجم ، تهران ۱۳۶۳ش ؛
    (۲) سجاد راعی گلّوجه ، قاجاریه ، انگلستان و قراردادهای استعماری : ( ۱۲۷۳ـ۱۲۱۲ ه ق / ۱۸۵۷ـ ۱۷۹۶م )، تهران ۱۳۸۰ش ؛
    (۳) سفرنامه بنادر و جزایر خلیج فارس ، از مهندسی ناشناخته ، چاپ منوچهر ستوده ، تهران ۱۳۶۷ش ؛
    (۴) علیمراد فراشبندی ، خاندان تنگستانی ، ( تهران ۱۳۵۵ش ) ؛
    (۵) حسن بن حسن فسائی ، فارسنامه ناصری ، چاپ منصور رستگار فسائی ، تهران ۱۳۶۷ش ؛
    (۶) جرج ناتانیل کرزن ، ایران و قضیه ایران ، ترجمه غ . وحید مازندرانی ، تهران ۱۳۶۲ش ؛
    (۷) اسماعیل نوری زاده بوشهری ، «یک نمونه از رشادت تنگستانیها»، خواندنیها ، سال ۱۵، ش ۸۴ (تیر ۱۳۳۴)؛
    (۸) جورج هنری هانت ، جنگ انگلیس و ایران در سال ۱۲۷۳ هجری قمری ، ترجمه حسین سعادت نوری ، با حواشی و اضافات به قلم عباس اقبال ، تهران ۱۳۶۲ش ؛
    (۹) رضاقلی بن محمدهادی هدایت ، ملحقات تاریخ روضه الصفای ناصری ، در میرخواند، تاریخ روضه الصفا ، ج ۸ ـ۱۰، تهران ۱۳۳۹ش ؛
    (۱۰) قاسم یاحسینی ، پیشگامان مبارزه با بریتانیا در جنوب ایران ، بوشهر ۱۳۷۳ش ؛

    (۱۱) J. B. Kelly, Britain and the Persian Gulf : 1795-1880 , oxford 1968.

     
    ادامه مطلب
    ادامه مطلب
    ادامه مطلب
    ادامه مطلب
    ادامه مطلب
    ادامه مطلب
    اطلاعات مزار
    محل مزاروادی السلام نجف ایوان شهدای تنگستان
    تصویر مزار
    موقعیت مکانی مزار
    در صورتی که تصویر، اطلاعات و یا خاطره ای مرتبط با این عالم در اختیار دارید با ما به اشتراک بگذارید

    فایل ها را به اینجا بکشید
    Max. file size: 64 MB, Max. files: 10.