اشاره:
«محاضره» و حاضر جوابی كه در ادبیات مكتوب و شعر به نوعی «گفتم، گفت» اشتهار دارد و سابقه ای قدیم یافته است اساساً در حیطۀ طنز و مطایبه قرار می گیرد و بسته به سطح گفت و گو و موضوع آن البته متفاوت است اما در صریح نبودن و استفاده از اشارات و اصطلاحات و منایات زبانزد است.
آنچه با عنوان «حاضرجوابی ها» ضمیمه موضوع شوخ طبعی هاست و روایات و حكایات آن با همۀ جد و جهد حد نصاب كتابی تام و تمام نیافت، در نوع خود صاحب ساختار و متنی است كه امكان تلفیق و تعلیق آن با موضوع های دیگر میسر نشد. با این حال، چون سایر عنوان های فرهنگ نامه، در جنس و فصل خود تعین یافته است و چراغ اولی است كه در نشان دادن محیط پیرامون این فرهنگ نقشی منحصر به فرد دارد. در حاضر جوابی ها به اقتضای حال و مقام، طرفین مصاحبه در ارائه عبارات و پاسخ تازه و خلق معنا و مفهوم بی بدیل سعی بلیغ دارند، خصوصاٌ در صنعت ایهام و به توهم انداختن حریف در شاهد مثال:«شما اگر عصبانی بشوی، فحش هم می دهی؟ ـ بله ـ چه فحشی؟ ـ مرگ بر آمریكا!»
تردیدی نیست كه هوش و ذكاوت و سخن سنجی و قدرت بیان خلاقانه و وقوف به ظرایف و دقایق و جزئیات كلام و متن در این میان نقش شایسته و بایسته ای دارد. این مهم، علم و عقل و فضل را در كنار هنر طرح و نقش آفرینی تركیبات و نقل مضامین با هم می خواهد و در سطح آحاد مردم و رزمندگان (و نه الزاماً علما و بلغا و سخنوران) در گسترۀ زندگی و جنگ، تحسین برانگیز است.