مهم‌ترین بخش زندگی سیاسی و اجتماعی سیدمرتضی اهرمی پس از تعطیلی مجلس شورای ملی و به توپ بسته شدن آن آغاز می‌شود که خیزش‌های عمومی در سراسر کشور و از جمله بوشهر را به دنبال دارد؛ در این زمان است که سیدمرتضی به توصیه آیت‌الله سید عبدالحسین لاری و به فتوای آیت‌الله آخوند خراسانی با همکاری تفنگچیان تنگستانی ادارات دولتی را از دست نمایندگان محمد‌علی شاه قاجار خارج کرده و برای مدت دو ماه اداره امور بوشهر را به دست می‌گیرد و منافع انگلیس را به خطر می‌اندازد.

فراشبندی درباره انگیزه اصلی قیام سیدمرتضی اهرمی در بوشهر و تصرف این بندر می‌نویسد: سیدمرتضی علم‌الهی اهرمی مردی مبارز به‌شمار می‌رفت و به‌خاطر داشتن تمایلات شدید آزادی‌خواهی مورد تکجه ملّیون قرار گرفت.

این روحانی برجسته و متعهد در زمان استبداد صغیر پس از وصول فتوای آخوند ملا محمدکاظم خراسانی بر آن شد که بوشهر را از تصرف مستبدین خارج و طرفداران محمدعلی‌شاه قاجار را از بندر بیرون کند به همین جهت ابتدا موضوع را با علما و تجار بوشهری در میان گذاشت و پس از موافقته آ‌ن‌ها رئیسعلی دلواری، زایرخضرخان اهرمی‌، میرزا حسین‌خان برازجانی، خالوحسین بردخونی، رئیس عبدالحسن دشتی و احمدخان انگالی که در حیطه نفوذ او بودند را برانگیخت تا برای تحقق اهدافش به همراهی تفنگچیان ابواب جمعی خود در وقت مقرر به بوشهر عزیمت نمایند؛ رئیسعلی دلواری در این مبارزه پیش‌قدم شد.

📚 علیمراد فراشبندی؛ جنوب ایران در مبارزات ضد استعماری صــ۴۱